دامنه نوسان قیمت در بورس به چه معناست؟

شایان ذکر است که در صورت وجود صف ‌های خرید یا فروش در هر یک از سهام بازار پایه به مدت ۳ روز متوالی، در جلسه معاملاتی بعد نوسان هر یک از تابلو های زرد، نارنجی و قرمز به ترتیب ۵، ۴ و ۲ درصد خواهد بود. به این نکته توجه داشته باشید که شرکت ‌هایی که نماد آن ‌ها مدتی متوقف‌ شده است، بعد از بازگشایی نماد، مشمول دامنه نوسان نخواهند شد، بخاطر این که اطلاعات با اهمیتی که نماد شرکت به دلیل آن متوقف‌ شده، امکان دارد اثر بیش تری از دامنه نوسان مشخص شده برای سهام، بر قیمت آن داشته باشد.

دامنه نوسان بورس تغییر می‌کند؟

به گزارش تجارت‌نیوز، دیروز مجید عشقی در گفتگو با قرن نو اعلام کرد که اوایل امسال دامنه نوسان برداشته می‌شود. وی تاکید کرد: این اقدام بی‌تردید تأثیری بسیار مثبت بر بورس باقی خواهد گذاشت.

زمستان سال گذشته بود رئیس سازمان بورس اعلام کرد که اصلاح دامنه ابتدا از شرکت‌های بزرگ آغاز می‌شود. برنامه این است که از یک تاریخ به بعد، اصلاح به صورت تدریجی و با یک درصد آغاز شود. این روند در مقاطع سه ماهه و با توجه به بازخورد بازار، بازبینی خواهد شد.

اما مشکل اساسی اینجاست که فعالان بورسی می‌گویند وعده‌های مسوولین در خصوص دامنه نوسان عملی نمی‌شود. چراکه پیش از این هم وعده‌های متعددی داده بودند که اغلب آن‌ها عملی نشد!

کارشناسان نیز نسبت به تغییر دامنه نوسان خوش‌بین نیستند. به گفته کارشناسان دامنه نوسان در دو سال اخیر از نوسانات بازار جلوگیری نکرده است. بلکه یک عامل مهم برای فرسایشی کردن روند نزولی بازار بوده و این اخبار ضد و نقیض در خصوص دامنه نوسان می‌تواند وضعیت معاملات تالار شیشه‌ای را وخیم‌تر کند.

حال باید دید که مسوولین سازمان بود این تغییر فصلی دامنه نوسان را عملی می‌کنند یا نه!

وعده‌های بورسی عملی می‌شود؟

فعالان بورسی در فضای مجازی نیز نسبت به دامنه نوسان اعتراض داشتند و کاربری نوشت: « چقدر این موضوع دامنه نوسان رو کشش میدن! گاهی یه نفر یه قانون میزاره صدتا کارشناس نمیتونن یه درصد تکونش بدن! کی این محدودیت‌ها رو گذاشته بود و به ذهنش رسید؟ چرا نمیتونن درستش کنن؟ چرا اینقدر مطرحش میکنن؟ چرا بی‌خیالش نمیشن خب؟ عجیبه»

«بردار من، سازمان عزیز نزدیک یک ساله داری با حرف دامنه نوسان عذابمون میدی خب تصمیم بگیر دیگه. اه»

« به صورت قطعی اعلام دامنه نوسان قیمت در بورس به چه معناست؟ دامنه نوسان قیمت در بورس به چه معناست؟ کردن دامنه نوسان برداشته خواهد شد. حالا چهار روز دیگه میگن سرمون شلوغه بمونه بعدا!»

«این موضوع برداشته شدن دامنه نوسان به من حس دانش اموزهای یک کلاس رو میدن که تصمیم میگیرن ۲۹ نرن مدرسه اما ۲۹ ام همه مدرسه ان»

بررسی نظرات مختلف سهامداران و فعالان بورسی نشان می‌دهد که روند تغییر دامنه نوسان فرسایشی شده است. این گروه می‌گویند که سازمان بورس نمی‌تواند تصمیم کاملی برای دامنه نوسان بگیرد و این اخبار تغییر دامنه نوسان تنها معاملات بازار را منفی می‌کند.

به نظر می‌رسد تا زمانی که سازمان بورس تصمیم جامع و کلی خود را در خصوص دامنه نوسان مشخص نشود، معاملات اغلب از سهامداران بلاتکلیف می‌مانند.

گره معاملاتی چیست و چگونه آن را رفع کنیم؟

یکی از گام‌های اولیه برای شروع فعالیت در هر بازار مالی، کسب مهارت و آشنایی با مفاهیم رایج در آن بازار است. بازار بورس یکی از بهترین بسترهای سرمایه‌گذاری در کشور است و تقریبا تمام افراد جامعه می‌توانند به راحتی در آن فعالیت داشته باشند.

به گزارش ایسنا، بنابر اعلام کارگزاری آگاه، اصطلاحات و مفاهیم زیادی در این بازار سرمایه‌گذاری وجود دارد که یکی از این مفاهیم، «گره معاملاتی» است. در این مقاله قصد داریم به صورت کامل به گره معاملاتی بپردازیم و در ادامه، به نحوه رفع گره معاملاتی در روند معاملات بازار هم اشاره کنیم. با ما همراه باشید.

گره معاملاتی چیست؟

سهام شرکت‌های پذیرفته شده در بازار بورس، دارای یک دامنه نوسان مشخص هستند. سهام این شرکت‌ها بر اساس میزان عرضه و تقاضا ممکن است درگیر حالت صف خرید یا صف فروش شوند. در میان نمادهای بورسی، برخی از سهم‌ها نقدینگی پایین‌تری دارند که به دلیلی عرضه و تقاضای پایین در روند معاملات‌شان، قیمت پایانی سهم نسبت به روز قبل تغییری نمی‌کند. اگر این روند ادامه داشته باشد ممکن است سهام چند روز متوالی در حالت صف خرید یا صف فروش قرار بگیرد، به این حالت خاص در روند معاملات سهام، «گره معاملاتی» گفته می‌شود.

گره معاملاتی در سهم‌های بازار بورس به وجود می‌آید و نمادهای فرابورس به دلیل «1» بودن حجم مبنا، از این مورد استثنا هستند. سهم‌های بازار بورس تحت شرایط خاص درگیر گره‌ معاملاتی می‌شوند که در ادامه به بعضی از این موارد اشاره خواهیم کرد.

نماد بورسی تحت چه شرایطی شامل گره معاملاتی می‌شود؟

نمادهای بازار بورس بر اساس بعضی از شرایط، ممکن است شامل گره معاملاتی شوند. این شرایط عبارت‌اند از:

زمانی که یک سهم تحت شرایط زیر در پایان جلسه معاملاتی در حالت صف خرید و فروش باشد:

1-حداقل معادل یک برابر حجم مبنا برای شرکت‌هایی با ۳ میلیارد سهم یا بیشتر و دو برابر حجم مبنا برای سایر شرکت‌ها

2-عدم تقارن قیمت‌های درخواست خرید و فروش یا متوسط معاملات روزانه آن در این دوره (به استثنای معاملات در بازار معاملات عمده)، کمتر از ۵ درصد حجم مبنا است.

زمانی که یک نماد بورسی در 5 جلسه معاملاتی به صورت متوالی، در سقف قیمتی دامنه نوسان روزانه معامله شود.

هنگامی که یک نماد بورسی در 5 جلسه معاملاتی به صورت متوالی، در کف قیمتی دامنه نوسان روزانه معامله شود.

موارد بالا جزو دلایل اصلی ایجاد گره معاملاتی در بعضی از سهم‌های بازار بورس است، هنگامی که سهام یک شرکت شامل گره معاملاتی شود، لازم است طبق قوانین و چارچوب‌های تعریف شده، سهام شرکت مشمول رفع گره معاملاتی شود. در ادامه به نحوه رفع گره معاملاتی در روند معاملات بازار اشاره می‌کنیم.

شرکت‌هایی که مشمول دستورالعمل رفع گره معاملاتی می‌شوند

فهرست تمام شرکت‌هایی که شامل دستورالعمل رفع گره معاملاتی هستند در سایت مدیریت فناوری بورس تهران به نشانی TSETMC.com قابل مشاهده و بررسی است. برای دسترسی به این فهرست، باید بعد از ورود به سایت TSE، گزینه «پیام ناظر» را انتخاب کنید. تمام اطلاعات مربوط به شرکت‌هایی که مشمول دستورالعمل رفع گره معاملاتی هستند، حداکثر تا قبل از شروع روز معاملاتی در اختیار معامله‌گران قرار می‌گیرد. دقت داشته باشید که در بعضی شرایط خاص ممکن است که قوانین مربوط به دستورالعمل رفع گره معاملاتی بنا به صلاح دید مدیر عامل بورس، در برخی از سهم‌ها اعمال نشود. دلیل این فرآیند، مطابق با تبصره قانونی سازمان بورس، با جزئیات زیر است:

در صورت قرار گرفتن شرکت‌هایی با سرمایه کمتر از ۱۵۰ (یک‌صد و پنجاه) میلیارد ریال در گره معاملاتی، رفع گره و عدم اعمال حجم مبنا با پیشنهاد مدیریت بازار بورس تهران همراه با ذکر دلایل مربوطه و تأیید مدیرعامل شرکت بورس صورت می‌پذیرد.

دامنه نوسان چه نقشی در ایجاد گره معاملاتی دارد؟

همان‌طور که در بخش‌های قبلی اشاره کردیم، اگر سهام یک شرکت بورسی شامل گره معاملاتی شود، لازم است طبق قوانین و تبصره‌های سازمان بورس، نماد مورد نظر مشمول دستور رفع گره معاملاتی شود. در این فرایند سهام مورد نظر در روز معاملاتی بعد با دو برابر دامنه نوسان مجاز بازگشایی شده و بعد از کشف قیمت، معاملات آن به صورت عادی در بازار بورس ادامه پیدا می‌کند. به مثال زیر توجه کنید:

مثال: اگر معاملات یک نماد بورسی به اندازه 10 جلسه معاملات متوالی در سقف قیمتی دامنه نوسان مجاز روز (10 روز مداوم صف خرید) انجام شود، این نماد بورسی مشول قوانین دستورالعمل رفع گره معاملاتی خواهد شد. بعد از این مرحله سهم مورد نظر در روز معاملاتی بعد با دامنه نوسان دو برابری یعنی 10 درصد، بازگشایی می‌شود، بعد از کشف قیمت، معاملات این سهم به صورت عادی ادامه پیدا می‌کند.

کلام آخر

بازار بورس یکی از بهترین بسترهای سرمایه‌گذاری در کشور است. یکی از ارکان مهم برای فعالیت در این بازار، کسب مهارت و یادگیری مفاهیم بورسی است. در این مقاله سعی کردیم به «گره معاملاتی» بپردازیم. بعضی از سهم‌های بازار بورس، ممکن است بر اساس میزان عرضه و تقاضا درگیر صف خرید و فروش شوند. اگر این این روند در چند روز متوالی ادامه داشته باشد، سهم شامل گره معاملاتی می‌شود. در ادامه مقاله به نحوه رفع گره معاملاتی در بازار بورس هم اشاره شد.

دامنه نوسان بورس چیست؟ – همه چیز راجب دامنه مجاز نوسان سهام در بورس

به صورت خلاصه میتوان گفت که دامنه نوسان بورس به معنی بیش ترین و کم ترین تغییرات مجاز قیمت در طول یک روز است یا به عبارتی به معنی محدوده مجاز قیمتی برای معاملات سهام در طول روز می باشد. حالا اینکه به صورت دقیق تر دامنه نوسان بورس چیست و چرا اصلا دامنه نوسان به وجود آمده است و دامنه نوسان چه تاثیری بر روندهای صعودی و نزولی در بازار سرمایه می گذارد و مواردی از این دست رو در ادامه قصد داریم تا براتوت تحت عنوان دامنه نوسان در بورس توضیح دهیم، ولی خلاصه وار میتوان گفت که دامنه نوسان بورس به خاطر کم کردن حساسیت قیمت نسبت به شایعات و هیجانات، عدم سو استفاده برخی سودجویان از قیمت سهم و به صورت کلی برای جلوگیری از ضرر سهامداران ایجاد شده است. در ادامه همراه با کد بورسی باشید تا در خصوص دامنه نوسان بورس بیشتر توضیح دهیم.

دامنه نوسان بورس

در ابتدا باید گفت که قیمت سهام یک شرکت در بازار بورس و در یک روز کاری، با محدودیت هایی مواجه است که برای هر سهم هر روز حداقل قیمت مجاز و حداکثر قیمت مجازی که قیمت سهم می تواند حرکت کند، تعیین شده است که در حقیقت به آن دامنه نوسان قیمت سهام در آن روز می گویند. به بیان دیگر محدودیت نوسان در بورس به معنی قیمت مجاز برای معاملات سهام در طول روز می باشد. جالب است بدانید هک امروزه محدودیت نوسان قیمت در بورس و فرابورس ایران حداکثر مثبت ۵ درصد و حداقل منفی ۵ درصد می باشد و برای سهام های حق تقدم این دامنه ۲ برابر است که یعنی مثبت و منفی ۱۰ درصد.

برای مثال یعنی چنانچه قیمت پایانی سهامی امروز ۱۰۰۰ تومان باشد، قیمت مجاز برای معاملات فردای این سهم در بازه ۹۵۰ الی ۱۰۵۰ تومان خواهد بود. در خصوص با بازار فرابورس ۳ بازار پایه وجود دارد که هم در عکس زیر و هم در ادامه توضیح خواهیم داد. این محدودیت مجاز قیمت که همان دامنه نوسان قیمت سهم است، موجب کم شدن ریسک و ممانعت از نوسان هیجانی قیمت در بازار می شود و برای سرمایه گذاران تازه وارد به بازار بورس بسیار مفید است که در صورت کاهش قیمت دچار ضرر های سنگینی نشوند.

دامنه نوسان قیمتی سهام کی برداشته می شود؟

به صورت کلی میتوان گفت که وقتی که برای شرکت یک رویداد مهم و تاثیر گذار پیش بیاید مثل؛ مجامع شرکت ها، تقسیم سود، افزایش سرمایه، افشای اطلاعات با اهمیت و مواردی از این دست موجب می شود که نماد شرکت در تابلوی بورس متوقف گردد و در این وضعیت خرید و فروشی در آن سهم صورت نمی پذیرد تا سهم تعیین قیمت شده و در ادامه بدون دامنه نوسان باز شود. حال ناظر بازار با توجه به اطلاعات با اهمیتی که نماد شرکت به دلیل آن متوقف ‌شده است و امکان دارد تاثیری، بیش از دامنه نوسان تعیین‌ شده بر قیمت سهم داشته باشد در روز بازگشایی محدودیت نوسان قیمت برداشته می شود. عادی است که طبق سازوکار حراج، می بایست این اجازه را داد تا اطلاعات، تاثیر واقعی خود را بر میزان عرضه و تقاضا و در نهایت قیمت سهام بگذارد، اگرچه این تاثیر بیشتـر از دامنه مجاز نوسان روزانه باشد.

1. بازگشایی سهم بعد از مجمع فوق ‌العاده به منظور کاهش یا افزایش سرمایه
2. بازگشایی سهم بعد از مجمع عمومی عادی سالانه برای تقسیم سود
3. بازگشایی سهم بعد از اعلام افزایش یا کاهش سود هر سهم یا EPS (به ‌شرط آنکه از ۲۰ درصد بیشتر باشد)

اگر بخواهیم دقیق تر به این موضوع نگاه کنیم باید گفت که در این ۳ وضعیت، سهم بدون نوسان قیمت، مورد معامله قرار خواهد گرفت. ماجرا در مورد بازار فرابورس اندکی فرق می کند. همان طور که در عکس بالا هم مشاهده کردید، سهام بازار پایه زیر ۳ تابلو پایه زرد، پایه نارنجی و پایه قرمز تقسیم‌ بندی می‌ شود. در بازار زرد دامنه نوسان معاملات مثبت و منفی ۳ درصد در نظر گرفته شده است. در تابلوی نارنجی دامنه نوسان انجام معاملات مثبت و منفی ۲ درصد و در تابلوی قرمز، مثبت و منفی ۱ درصد می باشد.

درصورتی که تمایل دارید تا از خدمات ۲۵ درصد تخفیف کارمزد در بورس، مشاوره خرید … بهره مند شوید میتوانید از طریق لینک زیر اقدام به ثبت نام نمایید.

شایان ذکر است که در صورت وجود صف ‌های خرید یا فروش در هر یک از سهام بازار پایه به مدت ۳ روز متوالی، در جلسه معاملاتی بعد نوسان هر یک از تابلو های زرد، نارنجی و قرمز به ترتیب ۵، ۴ و ۲ درصد خواهد بود. به این نکته توجه داشته باشید که شرکت ‌هایی که نماد آن ‌ها مدتی متوقف‌ شده است، بعد از بازگشایی نماد، مشمول دامنه نوسان نخواهند شد، بخاطر این که اطلاعات با اهمیتی که نماد شرکت به دلیل آن متوقف‌ شده، امکان دارد اثر بیش تری از دامنه نوسان مشخص شده برای سهام، بر قیمت آن داشته باشد.

مزایا و معایب دامنه نوسان بورس

از مزیت های دامنه نوسان در بورس می ‌توان به کم کردن تلاطم بازار، محافظت از سرمایه سرمایه‌ گذاران، جلوگیری از بروز بحران ‌های مالی، حفظ بازار و کاهش دست‌ کاری قیمت اشاره داشت و از معایب محدودیت های دامنه نوسان می توان به تاخیر در کشف قیمت، عکس ‌العمل بیش از اندازه، دخالت در معاملات، کاهش نوسان ‌ها و اثر ربایشی از مضرات اعمال دامنه نوسان مجاز نرمال اشاره داشت. در مجموع دامنه نوسان بیشتری نفع را برای سرمایه گذاران مبتدی خواهد داشت ولی به صورت کلی برای بازار سرمایه ایران بسیار مفید است، البته بیشتر بورس های دنیا با رشد و توسع بورس کشور خود، دامنه نوسان بورس خود را افزایش می دهند ولی در ایران و در ماه های پیش طی تصمیمی قصد کاهش دامنه نوسان از ۵ درصد به ۲ درصد را داشتند که این قانون هیچوقت عملی نشد.

کلام آخر

همانطور که پیش تر هم گفتیم بسیاری از بورس ‌های جهان به منظور جلوگیری از نوسان شدید و سقوط قیمت سهام و به وجود آوردن فرصت برای ارزیابی مجدد و بازنگری سهام، محدودیت دامنه نوسان را در بورس اعمال کرده اند. بورس تهران هم از سال ۱۳۸۷ دامنه نوسان را به منظور اعمال محدودیت بر نوسان قیمت‌ ها مورد استفاده خود قرار داده است و تا به امروز تغییرات بسیاری در قوانین مربوط به دامنه نوسان سهام های بورس و فرابورس در ایران اعمال شده است.

شاید در روز های صعودی از محدودیت دامنه نوسان دلخور شوید ولی در روز های نزولی بازار به جون دامنه نوسان دعا خواهید کرد و تاثیر آن در حفظ سرمایه شما و سهامداران دیگر مشهود خواهد بود. در این شرایط، اغلب سرمایه ‌گذاران به ویژه سرمایه‌ گذاران خرد، تحت تاثیر جو روانی بازار قرار خواهند گرفت و با تصمیمات و رفتارهای هیجانی موجب ایجاد نوسان ‌های غیر منطقی خواهند شد. در واقع می توان گفت که محدودیت دامنه نوسان در بورس موجب کنترل بهتر نوسان‌ ها می شود و ثبات و ایمنی بازار را افزایش خواهد داد.

تخریب بورس با دامنه نوسان

دنیای‌اقتصاد : دنیای اقتصاد: سال‌هاست بورس و سهامداران با محدودیت دامنه نوسان دست‌وپنجه نرم می‌کنند. محدودیتی که با ایجاد پدیده «صف‌نشینی» و در نتیجه «انجماد معاملاتی» در حال تخریب تدریجی بازار سهام است. به گفته کارشناسان و صاحب‌نظران بورسی، این فرآیند ضمن ناکارآمد کردن بازار می‌تواند به کوچ همیشگی سرمایه از بورس بینجامد. با وجود این در کنار تجربه‌های مثبت دنیا از ایجاد دامنه‌های غیرمحدودکننده برای افزایش پویایی بازار، در ایران همواره دامنه مستحکم و ثابتی برای معاملات بدون توجه به تجمع سفارش‌ها و تغییرات روزانه قیمتی تعیین شده است.

حمیده قاسمی: محدودیت‌های معاملاتی، چه در فاز صعودی و چه نزولی بازارها را به یک میزان با رکود مواجه می‌کند. اتفاقی که سبب صف‌آرایی و ایجاد حباب مثبت یا بعضا منفی در قیمت سهام می‌شود. بورس‌تهران نیز تجربیات این‌چنینی کم نداشته است. دوره‌ای حبابی می‌شود و قیمت‌ها سر به فلک می‌کشد و دوره‌ای بعد دچار اصلاحی فرسایشی می‌شود و برای ماه‌ها فروشندگان برای نقدکردن دارایی خود به در بسته می‌خورند. محدودیتی که دیگر در کمترین بازار سرمایه‌ای یافت می‌شود، در بورس تهران با افزایش هیجان‌های مثبت و منفی، سبب تشکیل فازهای متوالی گاوی و خرسی شده و امکان کشف قیمت عادلانه و بازیابی سریع تعادل را به بورس‌بازان نمی‌دهد. به این ترتیب در حالی که بساط دامنه نوسان در اغلب بازارهای سرمایه برچیده شده است، در ایران محدودیتی همیشگی بر معاملات سهام حاکم است. در این میان سیاستگذار که از فروردین ۹۶ وعده برقراری دامنه نوسان پویا را به فعالان بورسی داده بود، حالا در شرایط خاص به جای حل مساله تنها به دستکاری‌کردن کف و سقف دامنه نوسان کنونی اکتفا می‌کند و به‌نظر می‌رسد هنوز برنامه‌ای برای حذف، افزایش یا حداقل پویا‌کردن دامنه نوسان ندارد. به جرات می‌توان گفت اغلب کارشناسان در این‌خصوص اتفاق نظر دارند که محدودیت دامنه نوسان، قفلی بر پویایی بازار سرمایه است که حیات بازار را با مخاطره جدی روبه‌رو کرده است.

علیرضا توکلی‌کاشی، معاون توسعه کانون نهادهای سرمایه‌گذاری ایران که مطالعاتی گسترده نیز در این زمینه داشته است، در مقایسه دامنه نوسان معاملات بورس در ایران و سایر کشورها به «دنیای‌اقتصاد» گفت: دامنه نوسان به شکلی که در ایران است، در دنیا وجود ندارد. آنچه تحت‌عنوان دامنه نوسان پویا یا ایستا در بازار سایر کشورها جریان دارد به این شکل است که اگر نیاز به اصلاح یا رشد بیشتر قیمت سهم وجود داشته باشد و این میزان فراتر از دامنه تعیین‌شده باشد، اجازه این اصلاح یا رشد به سهم داده می‌شود. در حالی‌که در بازار سرمایه ایران اجازه تغییرات قیمتی سهم بیش دامنه نوسان قیمت در بورس به چه معناست؟ از حد مشخص‌شده داده نمی‌شود.

چرا دامنه نوسان؟

توکلی‌کاشی درخصوص فلسفه وجودی دامنه نوسان در بازارها خاطرنشان کرد: اصولا کارکرد دامنه نوسان در بورس‌ها برای «جلوگیری از اشتباه معامله‌گران» است. مثلا ممکن است معامله‌گری بخواهد ۱۰۰ سهم را به قیمت ۱۰۰۰ تومان بخرد یا بفروشد، اما به اشتباه اقدام به خرید یا فروش ۱۰۰۰ سهم به قیمت ۱۰۰ تومان کند. چنین خطاهایی همواره در هیجانات معامله‌گران و تعجیل آنان در سفارش‌گذاری برای بهره‌گیری از موقعیت‌های معاملاتی رخ می‌دهد و این موضوع بارها سبب بروز خسارت‌های سنگین به معامله‌گران و حتی معامله‌گران حرفه‌ای شده است، بنابراین علت اصلی اعمال دامنه نوسان این است که چنانچه قیمت وارد‌شده از آن محدوده فاصله زیادی داشته باشد، سامانه به‌صورت خودکار جلوی آن را بگیرد.

وی اعمال این نوع محدودیت را متفاوت از تحرکات پویای بازارهای سرمایه در دنیا عنوان کرد و افزود: چنین محدودیت‌هایی به این معنا نیست که اگر سهمی به دلایل بنیادی بخواهد در یک روز ۳۰ یا حتی ۳۰۰درصد تغییر قیمت دهد، این مکانیزم جلوی آن را بگیرد‌ چراکه دامنه نوسان پویا و ایستایی که اکنون در دنیا مورد استفاده قرار می‌گیرد، راهکارهایی برای حل مساله جلوگیری از خطای کاربران و معامله‌گران بدون آسیب‌زدن به آزادی نوسان قیمت‌ها هستند. کار دامنه نوسان پویا این است که اجازه نمی‌دهد قیمت در هر دو معامله متوالی بیش از میزان مشخصی بین یک تا ۲ درصد تغییر کند. به این صورت که اگر قیمت سهم اکنون ۱۰۰۰‌تومان است در معامله بعدی نمی‌تواند بیشتر از یک تا ۲ درصد نوسان قیمت داشته باشد‌ اما پس از ثبت قیمت این معامله، معامله بعدی می‌تواند بر اساس آن قیمت نوسان کند. بنابراین قیمت سهم می‌تواند حتی تا ۱۰درصد نیز در قالب ۱۰‌معامله متوالی یک درصدی جابه‌جا شود.

ایستا؛ توقف کوتاه برای بروز تحرک!

این کارشناس بازار سرمایه در تشریح مکانیزم دامنه نوسان ایستا در بازارهای مالی دنیا گفت: در دامنه نوسان ایستا، بورس مشخص می‌کند که اگر قیمت سهم مجموعا در یک روز از محدوده مشخصی بیشتر شد، این میزان به‌عنوان یک اتفاق ویژه ثبت شود، سپس معاملات را متوقف می‌کند و به بازار خبر می‌دهد که قیمت بیش از حد کاهش یا افزایش یافته است. در این شرایط پس از یک توقف موقت، نهاد ناظر بورس، یک حراج برگزار می‌کند و دوباره قیمت سهم بر پایه قیمت جدید کشف‌شده در حراج که حتی ممکن است با قیمت چند دقیقه قبل بسیار متفاوت باشد، شروع به حرکت می‌کند. بعد از هر توقف قیمت سهم می‌تواند چندین‌بار افزایش یا کاهش یابد. توقف معاملاتی یا (Circuit Breaker) مکانیزم‌هایی تعبیه‌شده در هسته معاملات هستند که چنانچه نوسان سهم از میزان مشخصی بیشتر شود به صورت اتوماتیک معاملات را متوقف می‌کنند و بعد از انجام یک حراج، دوباره معاملات از سر گرفته می‌شوند.

وی در تشریح بیشتر کارکرد دامنه ایستا افزود: مثلا اگر در یک بازار دامنه نوسان ایستا ۱۰ درصد باشد، این به آن معناست که اگر قیمت‌ها در یک روز و در چند معامله متوالی بیش از ۱۰ درصد تغییر پیدا کند، سامانه و هسته معاملاتی متوقف می‌شود، حراج مجدد را انجام می‌دهد، بعد از کشف قیمت که ممکن است بیش از ۲۵ درصد با قیمت قبل متفاوت باشد، دوباره با دامنه نوسان ایستای ۱۰‌درصدی قیمت سهم نوسان می‌کند. مثلا در معاملات سهام گیم‌استاپ در بورس نزدک آمریکا در یک روز ۳۰۰ درصد رشد قیمت ثبت شده بود و عملا در یک روز سه‌بار سامانه معاملات دچار وقفه شده و دوباره معاملات با یک حراج مجدد از سر گرفته شد.

حرکت بی‌قاعده در محدودیت

توکلی رویه استفاده شده در بازار سرمایه ایران را همواره حرکت در چارچوب محدودیت‌ها ارزیابی کرد و گفت: در کنار تجربه‌های مثبت دنیا از ایجاد دامنه‌های غیرمحدود کننده برای افزایش پویایی بازار، در ایران همواره دامنه مستحکم و ثابتی برای معاملات بدون توجه به تجمع سفارش‌ها و تغییرات روزانه قیمتی تعیین شده است. بر این اساس اجازه تحرک پویای سهم براساس نیاز به تغییراتی بیش از دامنه محدود اعمال‌شده، داده نشده است و همین مساله روند حرکت بازار را از روان بودن خارج کرده و به سمت صف‌نشینی برده است.

وی با اشاره دامنه نوسان قیمت در بورس به چه معناست؟ به افزایش تدریجی محدودیت‌ها به جای حرکت به سمت تجربه‌های جهانی یادآور شد: در ایران در ۲۰ سال گذشته دامنه نوسان ارقامی بین یک تا ۱۰ درصد در زمان‌های مختلف و برای اوراق بهادار مختلف تعیین شده است. حتی مفاهیم ابتکاری و جدیدی همچون حجم مبنا و گره معاملاتی که همه از تبعات محدودیت دامنه نوسان بوده نیز به مقررات بازار سرمایه اضافه شده است. این راهکارها نه‌تنها مشکلات را در بازار ما حل نکرده، بلکه مشکلات جدیدی را نیز برای بورس ما به دنبال داشته است.

رفتار هیجانی نتیجه محدودیت

معاون توسعه کانون نهادهای سرمایه‌گذاری ایران در تشریح تبعات اعمال دامنه محدود در بازار سرمایه گفت: مهم‌ترین مشکلی که دامنه نوسان محدود در بازارها ایجاد می‌کند بحث Effect Magnet یا همان «اثر کهربایی (آهنربایی)» در بازار است. به این ترتیب که اگر در بازار، رقابتی در جهت افزایش یا کاهش قیمت آغاز شود، چنانچه محدودیتی برای سقف رقابت وجود داشته باشد، بازار با کوچک‌ترین تحریکی، قیمت را به محدوده سقف یا کف می‌رساند؛ درست مانند اینکه شما قطعه‌ای آهنی را به آهنربا نزدیک کنید، زمانی که فاصله از حدی کمتر می‌شود، بلافاصله آهنربا با قدرت بسیار زیادی آن قطعه فلزی را به خود جذب می‌کند. نمونه این رفتار بارها در بورس دیده شده که نمود عینی بروز اثر کهربایی در بازار است.

وی با تاکید بر تقلیل این اثر در نبود محدودیت دامنه نوسان خاطرنشان کرد: اگر در بازارها محدودیت دامنه نوسان نداشته باشیم بازیگران روی قیمت حساسیت خواهند داشت و هر چند با هم رقابت می‌کنند، اما وقتی قیمت‌ها از حدی فاصله می‌گیرد سرعت رقابت‌ها کاهش می‌یابد. در این حالت با وجود محدودیت در دامنه نوسان چون می‌دانند که سقفی برای قیمت وجود دارد بلافاصله همه معامله‌گران رقابت را رها می‌کنند و در حد قیمتی مشخص‌شده در صف خرید یا صف فروش می‌نشینند، به همین دلیل است که اکنون در همه بورس‌های دنیا با محدودیت دامنه نوسان مخالفت می‌شود و آن را حذف کرده‌اند.

این کارشناس بازارهای مالی آسیب دیگر وجود محدودیت دامنه نوسان را متوجه زمان پیش‌گشایش و حراج اولیه بازار دانست و افزود: در همه بورس‌ها حراج آغازین برای کشف قیمت انجام می‌شود و در این مرحله بازارها بدون دامنه نوسان هستند. سپس با کشف قیمت در حراج پیش‌گشایش قیمت شروع بازار براساس قیمت کشف‌شده در حراج آغازین و دامنه نوسان بر مبنای همین قیمت آغازین تعیین می‌شود، یعنی در همه جای دنیا قیمت مبنا برای دامنه نوسان ایستا در یک جلسه معاملاتی، قیمت آغازین کشف‌شده در حراج آغازین است، اما در بازار ایران قیمت مبنای تعیین دامنه نوسان روزانه، براساس قیمت پایانی روز قبل است که این رفتار امروزه در هیچ بورسی مشاهده نمی‌شود.

فرسایش بازار در مسیر یک‌طرفه

توکلی کامل نبودن ابزارهای معاملاتی بازار در ایران را نیز سبب بروز هیجان ارزیابی کرد و گفت: ناقص بودن ابزارهای مالی امکان مانور منطقی معامله‌گران را در روندهای بازار از بین می‌برد. به طور مشخص در ایران فروش تعهدی (Short Sell) و ایجاد امکان استفاده از دانش و تخصص افراد در روند کاهشی سهم فراهم نیست، بنابراین افراد با داشتن پول فقط می‌توانند به افزایش قیمت بازار دامن بزنند و اگر بخواهند قیمت سهم را کاهش دهند باید سهم داشته باشند تا برای فروش آن اقدام کنند و بتوانند قیمت سهم را پایین بیاورند. بر این اساس اگر کسی سهمی در اختیار نداشته باشد و انتظار کاهش قیمت سهم را داشته باشد امکان تاثیر گذاشتن بر بازار را با تکیه بر دانش و تصمیم خود نخواهد داشت. بنابراین اگر ما قراردادهای فروش تعهدی را داشتیم، کسی که سهم هم نداشت و صرفا پول داشت و نتیجه تحلیلش کاهش قیمت سهام بود می‌توانست بر قیمت کاهشی بازار اثرگذار شود.

وی بهره‌گیری از ابزارهای تعادل‌ساز را برای جلوگیری از رکود و صف‌نشینی در بازار ضروری خواند و تصریح کرد: به اعتقاد من متعادل کردن بازار به این معناست که بتوانیم نیروهایی را در بازار فعال کنیم که بازار را همزمان به سمت بالا و پایین تحت فشار قرار دهند و همین موضوع باعث شود که بازار زودتر به تعادل برسد. این نیرو در کنار آزاد شدن دامنه نوسان می‌تواند به متعادل شدن و کاهش نوسانات بازار کمک کند. درواقع سیاستگذاران ما تصور می‌کنند که اگر دامنه نوسان را محدود کنند به کاهش نوسانات بازار کمک کرده‌اند؛ در صورتی که تجربه محدود همین چند سال بازار سرمایه و وجود همزمان دامنه نوسان ۲ تا ۱۰ درصد در بازار نشان می‌دهد که در هر بازاری دامنه نوسان محدودتر بوده، نوسانات آن بازار نیز بیشتر بوده است. این در حالی است که هر جا دامنه نوسان بازتر بوده، در مجموع نوسانات قیمت اوراق بهادار نیز کمتر بوده است. علت بروز این پارادوکس را باید در تحلیل اثر کهربایی یافت.

حذف صف؛ هدف هر راهکار!

معاون توسعه کانون نهادهای سرمایه‌گذاری ایران ارائه هر راهکاری را نیازمند تضمین «حذف‌صف‌نشینی» در بازار سرمایه دانست و یادآور شد: تاکنون برای حل مشکل دامنه نوسان و همچنین پاسخگویی به نگرانی‌های ناظر بازار درخصوص بروز هیجانات و نوسانات شدید، راه‌حل‌های مختلفی ارائه شده است. یکی از این راه‌حل‌ها استفاده از بازارگردان‌های حرفه‌ای است؛ چنانچه بازارگردانان حرفه‌ای با دامنه دامنه نوسان قیمت در بورس به چه معناست؟ نوسان باز در بازار حضور پیدا کنند، می‌توانند با محدودیت دامنه مظنه و سفارشات انباشته خود و اجرای سفارشات هوشمندانه توسط معاملات الگوریتمی، جلوی نوسانات غیرطبیعی بازار را بگیرند.

وی تصریح کرد: اگر ناظر اعتقادی به حضور بازارگردان نیز ندارد می‌تواند هر راه دیگری را برود، اما باید به این نکته توجه کند که راه در پیش گرفته شده متضمن حذف صف در بازار باشد. اگر با تغییر رویه یا اجرای سیاست جدیدی در مدیریت بازار، همچنان شاهد وجود صف در بازار بودیم، به آن معناست که آن سیاست راهکار درستی نبوده است. هر راهکاری که سبب برچیده‌شدن مطلق کلیه صف‌های خرید و فروش باشد، راهکار اصولی بازار ما خواهد بود؛ حتی اگر از مسیربازارگردانی، دامنه نوسان ایستا و دامنه نوسان پویا نیز نگذرد.

برنامه جدید سازمان بورس برای حذف دامنه نوسان

فارس نوشت: دامنه نوسان یکی از موضوعاتی است که در بین اهالی بازار سرمایه یکی از دلایل وضعیت فعلی بورس شناخته می‌شود. افزایش یا حذف دامنه نوسان به نظر بسیاری از کارشناسان می‌تواند بورس را از روندهای فعلی خارج کند.

دامنه نوسان همواره یکی از مهم ترین مشکلات مطرح شده از سوی سهامداران بازار سرمایه، مخصوصا طی یک سال و نیم گذشته بوده است. اینکه دامنه نوسان اصلا باید وجود داشته باشد و یا در صورت وجود چنین دامنه‌ای، میزان آن چقدر باید باشد، همیشه یکی از موضوعات چالش برانگیز در میان کارشناسان بورس بوده است.

در این مدت نیز بارها و بارها کارشناسان متعددی در خصوص مزایا و معایت دامنه نوسان صحبت کرده اند. اما بسیاری از صاحب نظران بازار سرمایه بر این باورند که برای بهبود روند معاملات بورس باید به سمت افزایش دامنه نوسان و در نهایت حذف کامل آن حرکت کرد؛ زیرا روندهای هیجانی مثبت و منفی با وجود دامنه نوسان، باعث انحراف بیشتر معاملات بورس می‌شود.

نوسانات در بورس چگونه کنترل می‌شود؟

تغییرات شدید و ناگهانی در بورس، قانون گذاران در بازارهای سهام را برای پیدا کردن راه ‌حل ‌هایی برای کنترل نوسان‌ های شدید واداشته تا بتوانند مانع بروز بحران ‌های احتمالی شوند.

به ‌طور کلی در بورس‌ های جهان از دو شیوه برای کنترل تغییرات قیمت سهام استفاده می ‌شود. روش اول توقف معاملات است؛ یعنی معامله یک سهم خاص، بر اساس تشخیص مسئولان بازار و به دلیل نوسان قیمت شدید، متوقف می ‌شود. توقف معاملات، روشی است که بیشتر در بورس‌ های اوراق بهادار دامنه نوسان قیمت در بورس به چه معناست؟ توسعه‌ یافته دیده می‌ شود و البته به‌ ندرت مورد استفاده قرار می‌گیرد.

روش دوم، دامنه نوسان یا تعیین کمترین قیمت و بیشترین قیمت برای معامله سهام است. در روش دامنه نوسان، سفارش‌های خرید و فروشی که در خارج از این محدوده قرار گیرند، ثبت نمی‌ شوند و بنابراین، قیمت تنها در محدوده خاصی تغییر می‌کند و نوسان روزانه آن قابل کنترل خواهد بود.

مضرات و مزایای دامنه نوسان

برای دامنه نوسان می توان فوایدی را برشمرد. این فواید و مزایا عبارتند از:

1- کشف قیمت واقعی: زمانی که قیمت سهام به این حدود نزدیک می شود و به حد نوسان می رسد معاملات وارد صف های خرید و فروش می شود. این مساله فرصتی را بری سرمایه گذاران ایجاد می کند که پیرامون قیمت سهم و ارزش واقعی آن فکر کنند.

2- جلوگیری از دستکاری قیمت ها: وجود دامنه مجاز نوسان باعث می شود که سهامدارن بزرگ نتوانند با تغییر قیمت در زمان های مورد دلخواه تغییرات قیمتی مورد نظر خود را ایجاد کنند.

3- کاهش تلاطم در بازار: واضح است با وجود دامنه مجاز نوسان تغییرات قیمتی سهام محدود شده و فراتر یا کمتر از دامنه نخواهد رفت و این به معنای جلوگیری از بروز تغییرات ناگهانی در قیمت سهام و ثبات بیشتر در بازار سرمایه است

مضرات دامنه نوسان نیز عبارتند از:

1- تأخیردر کشف قیمت: به این معنا که قیمت ها در همان روز نمی توانند نسبت به اطلاعات منتشر شده واکنش بزرگ نشان دهند، بنابراین قیمت روز سهم قیمت واقعی آن نمی باشد

2- دخالت در معامله: یعنی باعث عدم بروز قیمت واقعی سهم در هر روز می شود.

3- سرایت تلاطم: به این معنا که تلاطم قیمت ها دلیل رسیدن به حد قیمتی متوقف شده و در روز کاری بعد به صورت تلاطم اضافی مشاهده خواهد شد.

4- اثر ربایشی: به اثری گفته می شود که در آن قیمت سهام به نقطه‌ای جذب می شود؛ به عبارت دیگر، وجود دامنه محدود در نوسان مانع از آن م یشود که قیمت ها آزاد باشند و قیمت های سهام مانند آهن‌ربا به محدوده‌های خاصی متمایل می شوند.

تجربه سایر کشورها درخصوص دامنه نوسان

در بسیاری از بورس های دنیا همچون تایوان، تایلند، استرالیا، اسپانیا، مالزی، ایتالیا، ترکیه، فرانسه، کره، ژاپن و ایران، قانونگذاران به منظور کاهش تلاطم بازار و کاهش ریسک و ضرر سرمایه گذاران در اثر تصمیمات احساسی و هیجانی اقدام به وضع دامنه مجاز نوسان نموده‌اند.

در بورس نیویورک، دامنه نوسان ایستا وجود ندارد؛ در بورس ژاپن، بر اساس قیمت سهم، دامنه ایستا و پویای متفاوتی برای هر سهم بر حسب ین، واحد پول این کشور، تعیین می‌شود. یعنی دامنه ایستا و پویا بر اساس قیمت هر سهم به‌صورت واحدی از ین است و به صورت درصدی تعریف نمی‌شود

در بورس ‌های مادرید، قطر، مالزی و ژاپن، هر دو دامنه نوسان پویا و ایستا وجود دارد. به عنوان مثال در بورس مادرید برای هر سهم بر اساس نوسان تاریخی دامنه ایستا و پویای مجزایی تعیین می‌شود.

برنامه جدید سازمان بورس برای دامنه نوسان چیست؟

در این بین مجید عشقی، رئیس سازمان بورس درباره بحث دامنه نوسان، می‌گوید: دامنه نوسان به عنوان بحث جدید و مبنایی در بورس تلقی می‌شود که از ابعاد مختلف برخوردار است. در اقتصاد کشور با برخی از ابهام‌ها همراه هستیم که بخشی از آن به موضوع قیمت‌گذاری دستوری و تاثیرات آن در سودآوری شرکت‌ها باز می‌گردد.

وی با بیان اینکه اگر قرار بر حذف یا افزایش یکباره دامنه نوسان باشد، نوسانات و تلاطمات بازار بیشتر می‌شود، ادامه داد: این تلاطمات در بازار، دیگر به هیچ عنوان قابل پذیرش نیست. سیاست ما این است تا دامنه نوسان به‌ تدریج باز شود؛ اما این اتفاق در ابتدا باید از طرق شرکت‌هایی انجام شود که از ثبات بیشتری برخوردارند و در بازار بازیگران بزرگی دارند.

در ایران از سال 1387 تاکنون این حد نوسان در قیمت سهام وجود دارد. دامنه نوسان در بازار سرمایه از ۲۵ بهمن‌ سال گذشته از مثبت و منفی پنج به مثبت شش و منفی دو تغییر کرد؛ تصمیمی که توسط شورای عالی بورس و با هدف ایجاد تعادل در بازار گرفته شد. البته عمر این تصمیم حدود سه ماه بود و دامنه نوسان از ابتدای اردیبهشت به مثبت شش و منفی سه افزایش یافت و در نهایت از ۲۵ اردیبهشت دوباره دامنه نوسان قیمت همه شرکت‌های حاضر در بورس و فرابورس، متقارن و در محدوده مثبت و منفی پنج درصدی داد و ستد شد.