آموزش ویدئویی اختیار معامله یا آپشن

معاملات خود را با آپشن بیمه کنید

با نوسانات موجود در بازار ارزهای دیجیتال، معامله‌گران بیشتری تصمیم گرفتند تا پوزیشن خود را از طریق قراردادهای اختیار معامله محافظت یا هج (HEDGE) کنند. اما با نسبت کنونی PUT/CALL، ممکن است برخی از سرمایه‌گذاران بی تجربه، سیگنال اشتباهی در مورد وضعیت فعلی بازار دریافت کنند.

چگونه معامله‌گران از آپشن استفاده میکنند؟

قراردادهای آپشن، یک دارایی با نوسان بالا هستند که ممکن است در صورت خرید با قیمت مناسب، سود قابل توجهی به معامله‌گران بدهد، اما معامله‌گران و سرمایه‌گذاران حرفه‌ای از آنها برای معامله استفاده نمیکنند. هدف اصلی آپشن‌ها، محافظت از پوزیشن اصلی شما در بازار است. با استفاده از آپشن PUT (فروش)، معامله‌گران میتوانند پوزیشن‌های خرید (LONG) خود را در بازار پوشش دهند. هر زمان که قیمت یک دارایی به سرعت کاهش یابد و اصلاح آغاز شود، قیمت قرارداد اختیارات آنها به طور تصاعدی افزایش و هرگونه ضرر ناشی از پوزیشن خرید را پوشش میدهد.

اگر دارایی در جهت برنامه‌ریزی شده حرکت کند، معامله‌گران به سادگی میتوانند آپشن را ترک کنند و فقط کارمزد قرارداد خود را که معمولاً به میزان قابل توجهی کمتر از اندازه پوزیشن تحت پوشش است، از دست بدهند.

چرا علی‌رغم باز شدن قراردادهای PUT زیادی از طرف معامله‌گران، میتواند نشانه خوبی باشد؟

افزایش Open Interest در آپشن‌های PUT (فروش)، ممکن است سیگنالی از افزایش حجم پوشش ریسک در بازار باشد. معمولاً تعداد زیاد پوزیشن‌ های پوششی نشانه سلامت بازار است. بیت کوین پس از رسیدن به یک ATH جدید و سپس بازگشت سریع به زیر ۶۰,۰۰۰ دلار دچار نوسانات زیادی است. با توجه به افزایش نوسانات، برخی از معامله‌گران ترجیح دادند با استفاده از قراردادهای اختیار معامله، از پوزیشن‌های باز خود محافظت کنند، در صورت وقوع یک سقوط ناگهانی، سود ببرند و سپس پوزیشن‌های خود را برای قیمت پایین‌تر باز کنند، که به بازار یک رونق اولیه برای یک رالی جدید میدهد.

معاملات آپشن یا اختیار معامله چیست؟

اختیار معامله یا معاملات آپشن در واقع میزان ریسک بالا در برخی از معاملات را برای معامله گران بهبود می بخشد. فعالان بازار سرمایه همواره تمایل دارند از ابزارهای مختلفی استفاده کنند تا ریسک معاملاتی خود را به حداقل رسانند؛ یکی از این مقوله‌ها که به تازگی وارد بورس اوراق بهادار تهران شده، اختیار معاملات است؛ در حال حاضر اختیار خرید در بورس اوراق بهادار قابل معامله است و اختیار فروش نیز بزودی قابل معامله خواهد بود. فعالان بازار سرمایه می‌توانند با استفاده از اختیار خرید ریسک فعالیت‌های بورسی خود را کاهش دهند و در این حوزه به سرمایه‌گذاری بپردازند.

این اختیارات در راستای کاهش ریسک سرمایه‌گذاری به فعالان بازار سرمایه کمک خواهد کرد و سهامداران می‌توانند در معاملاتی که از ریسک بالایی برخورد است، از اختیار معاملات استفاده کنند. با توجه به اینکه قراردادهای اختیار معامله به دو دسته اختیار خرید و فروش طبقه‌بندی می‌شوند، در ادامه به ویژگی‌های خرید و فروش اختیار معاملات اشاره خواهیم کرد.

اختیار معامله، توافقی برای آینده!

به صورت کلی اختیار معامله، قراردادی دوطرفه بین خریدار و فروشنده است و بورس اوراق بهادار اختیار معاملات سهام شرکت‌های مختلف بورسی را تعیین می‌کند؛ بر اساس این قرار داد، خریدار قرارداد حق دارد که مقدار معینی از دارایی مشخص شده در قرارداد را با قیمت معین و در زمانی مشخص بخرد یا بفروشد؛ به این معنا که دو طرف توافق می‌کنند در آینده معامله‌ای انجام دهند.

در اختیار معامله این موضوع بسیار حائز اهمیت است که در این معامله، خریدار اختیار معامله، در ازای پرداخت مبلغ معینی، حق خرید یا فروش دارایی مندرج در قرارداد را در زمانی مشخصی با قیمتی که هنگام بستن قرارداد تعیین شده است، به دست می‌آورد. این در حالی است که از طرف دیگر، فروشنده قرارداد اختیار معامله، در مقابل اعطای این حق به خریدار با دریافت مبلغ معینی هنگام عقد قرارداد، بر اساس مفاد قرارداد، آماده فروش دارایی مذکور است. در این میان دارنده قرارداد خریدار در اعمال حق خود مختار است و هیچ تعهد و الزامی ندارد.

در صورت صرف ‌نظر او از آموزش ویدئویی اختیار معامله یا آپشن اجرای قرارداد، مبلغی را که در ازای این حق، پرداخته است از دست می‌دهد؛ اما از طرف دیگر فروشنده در صورت خواست خریدار، مجبور به اجرای قرارداد است.

قرارداد اختیار معامله اساساً برای کاهش ریسک ابداع شده است. اما به دلیل دارابودن ویژگی اهرمی این ابزار، عموماً استفاده آن در بازارها برای معاملات پر ریسک صورت می‌گیرد. بنابراین توصیه می‌شود سرمایه‌گذاران پیش از اقدام به انجام معاملات اختیار معامله، حتماً از شرایط، قوانین و بایدها و نبایدهای آن مطلع شوند.

اختیار خرید

اختیار خرید به حقی برای خرید یک دارائى در قیمت معینى اشاره دارد و سرمایه‌گذاران می‌توانند فقط نسبت به اخذ موقعیت خرید در نمادهای ایجاد شده اقدام کنند؛ به این معنا که فعالان بازار سرمایه بر اساس تحلیل‌های بورسی مختلف، پیش‌بینی می‌کنند.

به عنوان نمونه سهام ایران خودرو از قیمت 270 تومان (قیمت تابلو در زمان حال) طی دو ماه آینده با رشد 30 تومانی همراه خواهد شد و به 300 تومان می‌رسد. بر اساس این موضوع، فعالان بازار سرمایه می‌توانند اختیار معامله دو ماه آینده سهام ایران خودرو را با قیمت 10 تومان خریداری کنند؛ در صورتی که پس از دو ماه قیمت سهام ایران خودرو 30 تومان یا بیشتر، افزایش پیدا کرده باشد، سهامداران می‌توانند قیمت 270 تومان را بپردازد و سهام را خریداری کنند. در صورتی که قیمت سهام کاهش پیدا کرده باشد، سهامداران صرفاً با زیان 10 تومانی همراه می‌شوند که در ابتدا بابت خرید اختیار معامله خرید پرداخت کرده‌ است.
بنابراین با خرید یک اختیار خرید خودرو، سهامدار حق خرید 10 هزار سهم خودرو را در تاریخ اعمال و با قیمت اعمال خواهد داشت.

به صورت کلی در صورتی که بعد از خریدن یک اختیار معامله قیمت سهام افزایش پیدا کند؛ از آنجا که قیمت اعمال ثابت است، پس ارزش این اختیار خرید بالا مى‌رود و اختیار معامله‌هایی با همان شرایط حالا با قیمت (حق شرط) بالاترى معامله مى‌شوند. به همین ترتیب، اگر قیمت سهام کاهش یابد؛ قیمت اختیار خرید نیز کاهش خواهد یافت. در این میان فعالان بازار سرمایه می‌توانند خود اختیار معامله خرید را تا قبل از رسید به موعد زمانی به فروش نیز رسانند. اختیار خرید یافروش به روشی که در مثال آورده شد، به عنوان ابزار کاهش دهنده ریسک در آینده به شمار می آید، اما با توجه به این موضوع که اختیار معامله در بورس بهادار تهران مقوله‌ای جدید است، پیشنهاد می‌شود سهامداران با اطلاعات کافی و با در نظرگرفتن شرایط به خرید و فروش اختیار معاملات بپردازند و از ریسک‌هایی که نسبت به آن‌ها اطلاع ندارند، بپرهیزند.

معاملات اختیار خرید و فروش با قصد نوسانگیری از ریسک بالایی برخوردار است و نیازمند دسترسی به اطلاعات زیادی است (باید سهامداران به خوبی بر روی تحلیل بازار سرمایه مسلط باشند). لذا معامله این نوع قراردادها به همه افراد توصیه نمی‌شود.

آشنایی با نماد اختیار معامله خرید

در حال حاضر (در دی ماه 95) اختیار معامله خرید برای 3 شرکت ایران خودرو، فولاد مبارکه اصفهان و ملی صنایع مس ایران درنظر گرفته شده که قابل معامله دربورس اوراق بهادار است. نماد اختیار معامله با افزودن حرف “ضـ” به ابتدای بخشی از نماد شرکت‌های مذکور ایجادمی‌شود. برای مثال: ضخود (اختیار خ خودرو)، ضفملی، ضفولا. نمادها علاوه بر حروف مذکور شامل تاریخ اعمال و قیمت اعمال نیز هستند. به عنوان مثال “اختیارخ خودرو-3000-1395/11/27 (ضخود005)” نشان دهنده اختیار خرید خودرو در تاریخ 1395/11/27 با قیمت 3,000 ریال است. قیمت 3,000 ریال قیمت مورد پیش بینی شده در تابلوی معاملاتی روز 27 بهمن 95 است. اما قیمت خرید اختیار خرید ضخود005، 250 ریال است.

از آنجا که ممکن است در تاریخ اعمال یکسان، قیمت اعمال متفاوت باشد؛ بنابراین یک شرکت بر حسب قیمت اعمال می‌تواند چند نماد معاملاتی داشته باشد. مثال: ضخود004 و ضخود005

در حال حاضر هر اختیار خرید شامل 10 هزار سهم نماد مورد نظر در تاریخ اعمال است.

معاملات اختیار خرید بدون دامنه نوسانی است.

اختیار فروش

اختیار فروش به دارنده حق می‌دهد که مقدار معینی از دارایی مندرج در قرارداد را با قیمت توافقی در دوره زمانی مشخصی بفروشد. اخذ موقعیت فروش فقط برای بستن موقعیت‌های خرید قبلی اخذ شده، امکان پذیر خواهد بود. درحالی‌که خریدار قرارداد اختیار خرید، به امید افزایش قیمت آن را می‌خرید، خریدار قرارداد اختیار فروش پیش‌بینی می‌کند که قیمت در آینده کاهش خواهد یافت.

به عبارت ساده‌تر اختیار فروش برای زمانی است که فعالان بازار سرمایه بر اساس تحلیل‌های بورسی خود، پیش‌بینی می‌کنند که قیمت سهامی در آینده کاهش پیدا می‌کند.

به عنوان نمونه سهامداران پیش‌بینی می‌کنند که سهام ایران خودرو با قیمت 270 تومان طی دو ماه آینده به 250 تومان خواهد رسید و 20 تومان قیمت این سهام کاهش پیدا خواهد کرد. در چنین شرایطی سهامداران می‌توانند با پرداخت به عنوان نمونه 10 تومان، اختیار فروش سهام ایران خودرو را خریداری کنند.

این موضوع بسیار حائز اهمیت است که خریدار اختیار فروش، انتظار نزول قیمت سهام را دارد. در حالی که فروشنده انتظار دارد که قیمت سهام به همان نسبت باشد یا افزایش یابد. به صورت کلی با توجه به اینکه اختیار فروش به دارنده آن اجازه فروش سهام در قیمت مقطوع را مى‌دهد، کاهش در قیمت سهام، اختیار فروش را ارزشمندتر مى‌نماید و برعکس، اگر قیمت سهام افزایش یابد، اختیار فروش کم‌ارزش مى‌شود.

در این میان اگر قیمت سهام کمتر از قیمت اعمال باشد، اختیار فروش را ”باقیمت“ گویند. از طرفی ذکر این موضوع نیز بسیار حائز اهمیت است که گاهی از مواقع بهتر است، اختیار فروش باقیمت را قبل از انقضاء اعمال نمود. اگر آموزش ویدئویی اختیار معامله یا آپشن قیمت سهام بیش از قیمت اعمال باشد، آن اختیار فروش را ”بى‌قیمت“ گویند؛ این نوع اختیار معامله هیچ‌گاه نباید اعمال شود و بالاخره اگر قیمت سهام برابر قیمت اعمال شود، اختیار فروش را ”به قیمت“ گویند.

نحوه اعمال اختیار معاملات

به صورت کلی از نظر نحوه اعمال، اختیار معاملات به دو دسته تقسیم می شوند؛ دسته اول، اختیار معامله آمریکائى است که در هر زمانى از طول دوره خود قابل اعمال است. دسته دوم نیز اختیار معامله اروپائى است که فقط در تاریخ انقضاء قابل اعمال است. در بورس اوراق بهادار تهران قرارداد‌های اختیار معاملات، اختیار معاملات از نوع اروپایی هستند و فقط در سر رسید‌ قابلیت اعمال خواهند داشت.

حجم قرارداد‌های معاملات آپشن

قراردادهای اختیار معامله استاندارد شامل 10 هزار اختیار معامله یک واحدى است؛ به این معنا که اگر سرمایه‌گذار یک اختیار معامله بخرد، در واقع این اختیار معامله نمایانگر اختیار خرید یا فروش 10 هزار سهم است. ذکر این نکته نیز بسیار حائز اهمیت است که اگر سهام شرکت بورسی افزایش سرمایه دهد یا سود سهمى اعلام کند، در تعداد سهام استاندارد قرارداد استثنائى رخ مى‌دهد؛ در این صورت، تعداد سهم‌هایى که توسط قرارداد استاندارد مشخص مى‌شوند، با توجه به تغییر سرمایه شرکت تعدیل مى‌شوند.

به‌عنوان نمونه اگر در مثال قبل شرکت ایران خودرو 15 درصد سود سهمى اعلام کند، تعداد سهم‌هاى قرارداد از 10,000 به 11,500 سهم تغییر پیدا مى‌کند. به‌علاوه قیمت اعمال نیز (0.8695=1.15÷1) تعدیل شده و به نزدیک‌ترین یک‌هشتم قیمت سابق خود (0.875) گرد مى‌شود.

برای اختیار معاملات از کجا باید شروع کرد؟

به صورت کلی چگونگی اعمال قراردادهای اختیار معاملات به صورت غیر خودکار است و دارندگان موقعیت بازخرید در صورت تمایل به اعمال، باید درخواست اعمال خود را از طریق کارگزاری‌ها و مطابق با قرارداد مشتری کارگزار، به اتاق پایاپای اعلام کنند.

در این میان تسویه در قراردادهای اختیار معامله سهام به سه صورت فقط نقدی، اول نقدی بعد فیزیکی و صرف فیزیکی امکانپذیر است. در دوره سه ماهه نخست آغاز معاملات قراردادهای اختیار معامله و در راستای کمک به توسعه بازار قراردادهای اختیار معامله سهام، کارمزد همه ارکان به جز کارگزار، صفر در نظر گرفته شده است.

نتیجه گیری — اختیار معامله

تاریخچه اختیار معامله در کشورهای توسعه یافته نشان می‌دهد که این موضوع در راستای کاهش ریسک معاملات و افزایش جذابیت و تنوع در بازار سرمایه راه اندازی شده است؛ با توجه به این موضوع، فعالان بازار سرمایه می توانند در راستای کاهش ریسک معاملاتی خود از اختیار معاملات استفاده کنند و با مراجعه به کارگزاری‌هایی مانند کارگزاری آگاه، درخواست اعمال خود را مطرح سازند. در این میان همان طور که پیش تر مطرح شد، با توجه به تازگی اختیار معاملات، توصیه می شود که سهامداران از خرید و فروش اختیار معاملات قبل از موعد زمانی آن بپرهیزند؛ چون با این اقدام، سهامداران ریسک معاملاتی خود را بسیار افزایش داده‌اند و ممکن است با ضرر و زیانی جبران ناپذیر مواجه شوند.

کاربردهای اختیار معامله سهام و عوامل مختلف موثر بر ارزش قرارداد

کارشناس یک مشاوره سرمایه گذاری درباره قرارداد اختیار معامله سهام، کاربردهای آن و عوامل مختلف موثر بر ارزش قرارداد اختیار توضیحاتی ارائه کرد.

به گزارش پایگاه خبری بورس پرس، مهران کاویانی کارشناس ارشد شرکت مشاور سرمایه‌گذاری مدبران هما درخصوص قرارداد اختیار معامله سهام اعلام کرد: قراردادهای اختیار معامله از جمله ابزارهای نوین مالی است که اخیراً به بازار سرمایه راه یافته است. براساس این قرارداد، دو طرف توافق می‌کنند در آینده معامله‌ای انجام دهند.

در این معامله، خریدار اختیار معامله در ازای پرداخت مبلغ معینی، حق خرید یا فروش دارایی مندرج در قرارداد را در زمانی مشخص با قیمتی که هنگام بستن قرارداد تعیین شده به دست می‌آورد. از طرف دیگر، فروشنده قرارداد اختیار معامله در مقابل اعطای این حق به خریدار با دریافت مبلغ معینی هنگام عقد قرارداد براساس مفاد قرارداد، آماده اجراء تعهدات قرارداد (خرید یا فروش دارایی پایه) مذکور است.

چنانکه از تعریف قرارداد اختیار معامله پیدا است، دارنده قرارداد (خریدار) در اعمال حق مختار است و به عبارت دیگر، هیچ تعهد و الزامی ندارد و در صورت صرف‌نظر وی از اجرای قرارداد، مبلغی را که در ازای این حق، پرداخته از دست می‌دهد. از طرف دیگر، فروشنده در صورت تمایل خریدار، مجبور به اجرای قرارداد است.

تجربه جهانی و ایران

تجربه جهانی مرتبط با ابزار اختیار به اوایل قرن 18 در اروپا و آمریکا برمی گردد اما مبادله رسمی در قالب اختیار معامله سهام، ابتدا در سال 1975 در بورس سهام آمریکا (AMEX) و بورس فیلادلفیا (PHLX) راه‌اندازی شد. بورس شیکاگو (CBOT) در 1973 یک بورس انحصاری برای اختیار معاملات روی سهام تشکیل داد.

هم‌اکنون در ایران قراردادهای اختیار بر روی سهام تعدادی از شرکت های بزرگ و تاثیرگذار بورس طراحی و قابل انجام است از جمله بانک ملت، آموزش ویدئویی اختیار معامله یا آپشن فولاد خوزستان، فولاد مبارکه، گل گهر، مپنا، نفت و گاز پارسیان، ایران‌خودرو، فولاد خوزستان، ملی مس، پالایشگاه اصفهان و پالایشگاه بندرعباس.

شخص خریدار اختیار باید به میزان اندازه قرارداد ضرب در قیمت پرداختی (پرمیوم) اختیار در حساب کارگزاری وجه داشته باشد (بیشترین ریسک سمت خریدار، زیان به مبلغ پرمیوم است.)

شخص فروشنده اختیار هم با توجه به اینکه در معرض ریسک قرار دارد، مبلغی تحت عنوان پرمیوم پرداختی سمت خریدار را دریافت می‌کند. همچنین باید وجه مشخصی با توجه به ضرایب تصویب شده توسط سازمان بورس در حساب وی مسدود شود تا تضمین کافی برای اعمال خریدار وجود داشته باشد.

در صورتی که قیمت بازار دارایی پایه از نرخ توافقی قرارداد پیشی گیرد، اختیار خرید معامله با ارزش می‌شود. با توجه به این نکته، سه حالت کلی برای هر قرارداد اختیار وجود دارد:

در صورتی که ارزش دارایی پایه کمتر، برابر یا بیشتر از قیمت اعمال توافق شده باشد، اختیار خرید معامله را به ترتیب بی‌ارزش، به ارزش و با ارزش می دانند. این تقسیم‌بندی برای اختیار خرید است و برای اختیار فروش، دقیقاً به عکس این شرایط صادق است.

کاربردهای اختیار معامله

1. پوشش‌دهندگان ریسک: اشخاصی که مالک، تولیدکننده یا مصرف‌کننده دارایی پایه هستند، برای قرار گرفتن در منطقه امن، می‌توانند وارد قرارداد اختیار معامله شوند. به‌عنوان‌مثال مصرف‌کننده صنعتی یک ماده اولیه که بازار آن ماده، دارای نوسان قیمتی زیادی است، می‌تواند وارد سمت خرید اختیار آن ماده اولیه شود و هزینه مواد اولیه در آینده را تثبیت کند.

سمت فروش برای طیف وسیع‌تری از دارایی ها قابل تعریف است. مثلاً فردی که مالک سهام یک شرکت است و معتقد به روند رو به کاهش قیمت سهام است، می‌تواند اختیار فروش آن سهام را خریداری کرده و از ریسک افت قیمت دارایی اجتناب کند.

2. سفته بازان و استفاده از اهرم در معاملات: هدف سفته‌باز، کسب سود از تحرکات دارایی پایه است. در صورتی که سرمایه گذار به بهتر (بدتر) شدن شرایط معامله یک دارایی پایه اعتقاد داشته باشد، به جای خرید (فروش) دارایی می تواند اقدام به خرید (فروش) اختیار معامله آن کند. مهم‌ترین نقطه قوت استفاده از قرارداد اختیار به جای سرمایه گذاری مستقیم بر دارایی پایه را می‌توان استفاده از اهرم ایجاد شده در این بین دانست، چراکه پرمیوم پرداختی برای اختیار، عموماً در مقایسه با قیمت دارایی پایین، درصد کمی است.

3. آربیتراژگر: هدف این دسته از معامله گران، کسب سود بدون ریسک از طریق ورود همزمان در دو بازار است. در واقع به دلیل عدم دقت کافی در بازار معاملات سهام و تغییرات شدید مثبت و منفی قیمت سهام، فرصتی ایجاد می‌شود که شخص آربیتراژگر، قرارداد اختیار خرید با قیمت پایین‌تر را با پرمیوم پرداختی پایین خریداری می‌کند و قرارداد اختیار خرید با قیمت اعمال بیشتر را به پرمیوم دریافتی بیشتری می‌فروشد و به این روش کسب سود می‌کند. معمولاً در بازارهای کارآ، این نوع فرصت ها در زمان کوتاهی از بین می روند.

عموماً دو آموزش ویدئویی اختیار معامله یا آپشن نوع آپشن در بازارها قابل دسترسی است

1. آپشن اروپایی: این آپشن فقط در سررسید قرارداد قابل اعمال است و انعطاف و جذابیت کمتری دارد. آپشن‌های موجود در بازار سرمایه، همگی از نوع اروپایی هستند.

2. آپشن آمریکایی: در هر زمان از انعقاد قرارداد تا سررسید توسط خریدار قابل اعمال است.

اعمال قرارداد اختیار در صورتی انجام می‌شود که شخص خریدار اختیار از به اجرا گذاشتن حق انتخاب کسب سود کند. به عنوان مثال شخص خریدار اختیار خرید سهم الف به قیمت اعمال توافقی 200 تومان در زمان سررسید با قیمت بازار 250 تومان دارایی پایه مواجه شود. در این حالت شخص، حق خرید خود به قیمت 200 تومان را اعمال کرده و در بازار سهم را به قیمت 250 تومان فروخته و از این محل، سود 50 تومانی کسب می کند. سود شخص در اصل پس از کسر پرمیوم پرداخت شده ابتدایی برای قرارداد اختیار خرید به‌دست خواهد آمد.

سمت فروش اختیار دو حالت کلی دارد:

1. حالت اول آن است که فروشنده اختیار خرید، دارایی پایه را نیز در تملک داشته باشد. به عنوان مثال تولیدکننده مس را تصور کنید که مس تولیدی دارد و در زمانی که قیمت مس 6 هزار دلار است، اقدام به فروش قرارداد اختیار خرید مس به قیمت 6300 با پرمیوم 20 دلاری می کند. در زمان سررسید یا قیمت کمتر از 6300 دلار است که اختیار اعمال نمی شود و عایدی فروشنده 20 دلار خواهد بود اما در آموزش ویدئویی اختیار معامله یا آپشن حالت دوم، اگر قیمت بیشتر از 6300 دلار شود، سمت خریدار حق را اعمال می کند در نتیجه با توجه با دارایی مس، هم تولیدات به قیمت بیشتری فروش رفته و هم 20 دلار پرمیوم دریافت شده است.

2. حالت دوم آن است که فروشنده اختیار خرید، دارایی پایه را در اختیار نداشته باشد. در این حالت، سود فروشنده محدود به پرمیوم دریافتی است اما ضرر آن ممکن است، حتی به بی‌نهایت برسد. مثلاً زمانی را تصور کنید که دارایی پایه در زمان سررسید به دلیل کمیاب شدن، قیمت تصاعدی و صعودی پیدا کند و فروشنده با هر رشد قیمتی برای تامین و تحویل آن، هزینه (زیان) بیشتری را تجربه کند.

ارزش‌گذاری اختیار

عوامل مختلفی بر ارزش قرارداد اختیار اثرگذار است. به کمک مدل‌سازی و بررسی های انجام گرفته، مدل معروف به بلک-شولز در قراردادهای اختیار بیشترین کاربرد را دارد. در مدل های ارزش‌گذاری اختیار، عوامل زیر از دید سرمایه گذاری بیشترین اهمیت را دارند:

1. زمان تا سررسید: هر چه زمان سررسید طولانی‌تر باشد، بر ارزش اختیار اثر مثبت دارد.

2. قیمت دارایی پایه: هرچه قیمت دارایی پایه در حال حاضر بیشتر باشد،پرمیوم پرداختی برای اختیار خرید (فروش)، مبلغ بیشتر (کمتر) خواهد بود.

3. قیمت اعمال: هر چه قیمت اعمال برای یک اختیار خرید (فروش) بیشتر باشد، پرمیوم پرداختی برای اختیار پایین‌تر (بیشتر) است.

4. نوسان‌پذیری: تغییرات قیمتی دارایی پایه ارزش اختیار را افزایش می دهند. در نتیجه، رابطه نوسان‌پذیری با پرمیوم پرداختی در هر نوع اختیار مثبت است.

5. نرخ بهره بدون ریسک: این معیار را می توان معادل با نرخ سود بانکی یا اوراق خزانه دولت در بازار سرمایه دانست. مشخص است که هر چه نرخ بهره بدون ریسک بیشتر باشد، پرمیوم پرداختی برای اختیار خرید (فروش)، بیشتر (پایین‌تر) است.

6. سود نقدی یا عایدی بین دوره: هرچه دارایی پایه تا زمان سررسید، عایدی بیشتری داشته باشد، پرمیوم پرداختی برای اختیار خرید (فروش)، کمتر (بیشتر) خواهد بود.

مجموعه عوامل فوق با استفاده از روش بلک-شولز به نتیجه‌گیری درباره ارزش یک اختیار می‌رسد. به منظور سهولت کار می‌توان از ماشین‌حساب‌های در دسترس از جمله در درگاه اینترنتی بورس تهران استفاده کرد.

ارزشمند شدن اختیارها

در این بخش، تمرکز بر ارزشمند شدن قرارداد اختیار در سهام خواهد بود. معنی با ارزش شدن در قراردادهای اختیار، تنها برای سمت خریدار اختیار معنا خواهد داشت زیرا عایدی سمت فروشنده تنها منحصر به پرمیوم دریافتی از سمت خریدار است و از طرف دیگر، حد زیان خریدار اختیار، محدود به مبلغ پرداختی پرمیوم خواهد بود.

با توجه به این توضیح، ریسک سمت فروشنده بسیار بیشتر از سمت خرید است به‌خصوص در صورتی که فروش اختیار خرید، بدون پوشش ریسک (مالکیت دارایی پایه) انجام شده باشد که قیمت می تواند تا بی‌نهایت رشد، کند و ضرر فروشنده بی‌نهایت شود. با توجه به توضیحات داده شده در قرارداد اختیار، سود اعمال خریدار برابر زیان اجرای تعهد از سمت فروشنده خواهد بود. به مرور یک مثال در این باره می پردازیم:

تصور کنید که شخصی اختیار خرید سهم با قیمت فعلی 200 تومان را با قیمت اعمال 250 تومانی برای دو ماه دیگر با پرمیوم 5 تومان خریداری کرده است، در صورتی که قیمت سهم در دو ماه آینده 280 تومان شود، سمت خریدار حق خود را اعمال می کند و سهم را به قیمت 250 تومان از طرف فروشنده قرارداد خریداری می‌کند و در بازار 280 تومان می فروشد. در نتیجه اختیار خرید 30 تومان (تفاضل 280 و 250) با ارزش بوده و سود کل خریدار 25 تومان (کسر 5 تومان از ارزش پرمیوم) بوده است.

گرچه اختیار قابل معامله در بازار سرمایه ایران، اروپایی است اما لزوماً نیاز به نگهداری تا زمان سررسید و اعمال اختیار نیست. با توجه به ساز و کار تعریف نمادهای معاملات اختیار در بورس اوراق بهادار، امکان گرفتن موقعیت عکس اختیار اخذ شده و بستن موقعیت باز اختیار و در نتیجه شناسایی سود (زیان) ایجاد شده، محیا است. در صورتی که شخص، اختیار را با قیمت پایین‌تر خریداری کرده باشد و در بازار معاملاتی با قیمت بیشتر بفروشد، کسب سود می کند.

اعمال یا تسویه نقدی

در صورتی که اختیار با ارزش باشد، اعمال یا تسویه اختیار در سررسید به دو روش نقدی یا فیزیکی انجام می‌شود. در روش فیزیکی، دارایی پایه مورد معامله تحویل داده می شود اما در روش تسویه نقدی، تنها مابه‌تفاوت قیمت روز دارایی پایه و قیمت توافقی قرارداد پرداخت آموزش ویدئویی اختیار معامله یا آپشن خواهد شد.

در زمان تسویه، قدرت تصمیم‌گیری در دست فروشنده اختیار خرید یا فروش است و تنها در صورتی که فروشنده تسویه نقدی را انتخاب کند، این روش انجام می شود و در غیر این صورت اولویت با تحویل فیزیکی است. در بازار سرمایه ایران با توجه به سیستم سپرده‌گذاری مرکزی و محدودیت های موجود، تنها زمانی بدون کسب تکلیف از فروشنده تسویه نقدی صورت می گیرد که نماد دارایی پایه بسته باشد.

سازمان بورس در تلاش برای رفع این مشکل است چراکه ممکن است، بنا بر اطلاعات بسیار مثبت نماد، یک سهم بسته شده باشد اما پس از بازگشایی، قیمت رشد قابل توجهی داشته باشد اما در شرایط فعلی، تسویه نقدی بر طبق قیمت سهم در زمان بسته بودن انجام می گیرد و در این بین، سود خریدار اختیار دستخوش تغییر می شود.

مشخصات قرارداد:

با توجه به تعریف صورت گرفته در حالت پایه، اندازه هر قرارداد اختیار معامله سهام شامل هزار سهم پایه است. در نتیجه زمانی که شخصی 5 قرارداد اختیار به پرمیوم 6 تومان خریداری می کند در واقع، اقدام به خرید اختیار خرید 5 هزار سهم به قیمت کل 30 هزار تومان کرده است. البته این رقم قبل از اضافه کردن کارمزد معامله است. کارمزد معاملاتی اختیار بر اساس آخرین مصوبات، برابر 0.108 درصد از ارزش معاملاتی است که نسبت به کارمزد معاملات سهام، بسیار ناچیز است.

در زمان یک اتفاق مهم در شرکتی مانند تقسیم سود، سهام جایزه، سود تقسیمی و سایر موارد که منجر به تغییر تعداد سهام شرکت یا تعدیل قیمت آن در بازار می شود، اندازه هر قرارداد و قیمت اعمال تغییر پیدا می کند که روش تعیین آن‌ها در دستورالعمل معاملات قرارداد اختیار معامله سهام در بورس تهران قابل ملاحظه است.

زعفرانکاران از آپشن جدید بورس کالا استقبال می کنند

محمد حسن‌نژاد در گفتگو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم گفت: مدیریت ریسک، کاربرد بسیار گسترده ای در جهان امروز دارد و در برگیرنده مجموعه متنوعی از روش ها و فنون مختلف برای ارزیابی، تحلیل و کنترل انواع مختلف ریسک است. در این بین یکی از راه ها و روش های مدیریت ریسک، استفاده از ابزارهای مشتقه است که متداول ترین آنها قراردادهای آتی آپشن است.

عضو کمیسیون اقتصادی مجلس افزود: استفاده از ابزارهای جدید مالی از جمله معاملات قراردادهای اختیارمعامله در بورس های بین المللی بسیار رایج است زیرا این ابزارها از چند بعد به خصوص از بعد سودآوری و پوشش ریسک بسیار موثر هستند.

نماینده مردم مرند و جلفا در مجلس در ادامه به نوسانات نرخ زعفران در سال های گذشته اشاره کرد و گفت: قیمت زعفران طی سال های اخیر با نوسانات زیادی همراه بوده که این نوسانات به سود کشاورز تمام نمی شد، اما با ورود زعفران به تابلوی بورس کالای ایران و معاملات نقد، گواهی سپرده کالایی و قراردادهای آتی، شاهد افزایش فروش و استقبال زعفران کاران و فعالان بازار از این معاملات بوده ایم.

وی عنوان کرد: در این شرایط بورس کالا هم در اقدامی موثر، در روز 12 اسفند ماه قرارداد آپشن یا همان اختیار معامله زعفران را راه اندازی می کند تا علاوه بر معرفی یک ابزار جدید و جذاب به فعالان بازار زعفران، زمینه مشارکت بیشتر بازیگران این صنعت و افزایش حجم معاملات این محصول را فراهم کند.

حسن نژاد اظهارداشت: با توجه به استقبال مطلوب فعالان بازار کشاورزی از ابزارهای مالی بورس کالا همچون قرارداد آتی و گواهی سپرده زعفران، پیش بینی می شود با آغاز معاملات آپشن زعفران، این نوع معامله از سوی فعالان بازار و کشاورزان مورد استقبال قرار گیرد که لازم است با حمایت های وزارت جهاد کشاورزی و مجلس، سایر محصولات کشاورزی نیز با حجم آموزش ویدئویی اختیار معامله یا آپشن آموزش ویدئویی اختیار معامله یا آپشن بالا در بورس کالا عرضه شوند تا شاهد ساماندهی مبادلات این بخش باشیم.

وی تاکید کرد: این امیدواری وجود دارد تا با رونق معاملات آپشن زعفران این نوع معاملات برای سایر محصولات کشاورزی نیز راه اندازی شود که شناخت فعالان این بخش و طرح مزایای آن از جمله پوشش ریسک به این روند کمک می کند.

نماینده مردم مرند و جلفا در مجلس در ادامه به تعریف بازار آپشن پرداخت و گفت: اگر کشاورز در قرارداد آپشن زعفران، یک قرارداد «اختیار فروش» خریداری کند، در واقع می تواند در سررسید قرارداد به عنوان مثال سه ماه آینده، مقدار مشخصی محصول را با قیمت اعمال به فروش برساند. باید توجه کرد که اگر در سررسید، قیمت زعفران در بازار آموزش ویدئویی اختیار معامله یا آپشن از قیمت اعمال قرارداد آپشن بالاتر بود، دارنده قرارداد از موقعیت آپشن خود استفاده نمی کند اما اگر قیمت نقدی زعفران پایین تر از قیمت آپشن بود، دارنده موقعیت، قرارداد خود را اعمال می کند و محصول خود را می فروشد.

حسن نژاد گفت: این اتفاق به معنای بیمه قیمت محصول کشاورز در آینده است و باعث آسودگی خیال زعفران کاران برای فروش محصول خود با قیمت واقعی خواهد شد.

عضو کمیسیون اقتصادی مجلس با بیان اینکه راه اندازی معاملات آپشن زعفران این امکان را به کشاورز می دهد بدون واسطه محصول خود را با قیمت واقعی به فروش برساند و در واقع این نوع معاملات باید به سایر محصولات نیز تسری یابد تا شاهد انتقال سرمایه های سفته بازی به معاملات کاغذی و آرامش دادوستدهای واقعی در بازارها باشیم.

قرارداد آپشن یا اختیار معامله

اختیار معامله یا آپشن (Option) قراردادی دوطرفه بین خریدار و فروشنده است که براساس آن خریدار قرارداد، حق(نه الزام و تعهد) دارد که مقدار معینی از دارایی مندرج در قرارداد را با قیمت معین و در زمانی مشخص بخرد یا بفروشد.

براساس این قرارداد، دو طرف توافق می‌کنند که در آینده معامله‌ای انجام دهند. در این معامله خریدار “اختیار معامله”، در ازای پرداخت مبلغ معینی، حق خرید یا فروش دارایی مندرج در قرارداد را در زمانی مشخص با قیمتی که هنگام بستن قرارداد تعیین شده است، به دست می‌آورد.

از اختیار معامله به‌عنوان سپر دفاعی در برابر بازار بورسِ در حال سقوط استفاده کنیم

از طرف دیگر، فروشنده قرارداد اختیار معامله، در مقابل اعطای این حق به خریدار با دریافت مبلغ معینی هنگام عقد قرارداد، براساس مفاد قرارداد، آماده فروش دارایی مذکور است. چنان‌که از تعریف قرارداد اختیار معامله پیداست، دارنده قرارداد(خریدار) در اعمال حق خود مختار است و به عبارت دیگر هیچ تعهد و الزامی ندارد و در صورت صرف‌نظر وی از اجرای قرارداد، مبلغی را که در ازای این حق، پرداخته است از دست می‌دهد. از طرف دیگر فروشنده در صورت تمایل خریدار، مجبور به اجرای قرارداد است.

فواید اختیار معامله

یکی از فواید مهم اختیار معامله، تطبیق‌پذیری و توانایی آن برای ارتباط برقرار کردن با دارایی‌های سنتی‌ مانند سهام شخصی است. این ویژگی به شما امکان می‌دهد که موقعیت خود را طبق شرایطی که ممکن است در بازار اتفاق بیفتد، تطبیق دهید یا تنظیم کنید. برای مثال می‌توانیم از اختیار معامله به‌عنوان سپر دفاعی در برابر بازار بورسِ در حال سقوط استفاده کنیم تا ضرر سقوط سهام را کاهش بدهیم یا می‌توانیم از آن برای پیش‌بینی استفاده کنیم یا اگر بخواهیم می‌توانیم با استفاده از آن‌ها خیلی محافظه‌کار باشیم؛ بنابراین استفاده از اختیار معامله را می‌توان به‌عنوان بخشی از استراتژی وسیع‌تر سرمایه‌گذاری توصیف کرد؛ اما این تطبیق‌پذیری عملی هم مشکلات خود را دارد.

اختیار معامله، اوراق بهادار خیلی پیچیده‌ای هستند و اگر درست از آن‌ها استفاده نکنیم ممکن است ریسک بالایی داشته باشند. به همین دلیل است که وقتی اختیار معامله را خرید و فروش می‌کنیم، معمولا با جمله‌ای مثل این مواجه می‌شویم: «اختیارات شامل ریسک‌ها هم می‌شوند و برای هرکسی مناسب نیستند. اگر توان ریسک بالا دارید، سرمایه‌گذاری کنید». اختیار معامله به گروه بزرگتری از اوراق بهادار به‌نام اوراق بهادار مشتقه تعلق دارد.

همان‌طور که گفتیم این نوع از اوراق بهادار معمولا ریسک بالایی دارند و همچنین این توانایی را دارند که اقتصاد را به‌هم بریزند، اما این تفکر کمی اغراق‌‌ شده‌ است. معنای «مشتقه» بودن این است که قیمت آن به قیمت چیز دیگری وابسته یا از آن مشتق شده است. مثل آبمیوه که از میوه مشتق است و سس کچاپ که مشتق از گوجه فرنگی است. اختیار معامله از اوراق بهادار مالی مشتق است، یعنی ارزش آن‌ها به ارزش دارایی‌های دیگر بستگی دارد. مشتق بودن به این معنی است و انواع مختلفی از اوراق بهادار وجود دارند که تحت عنوان مشتق قرار می‌گیرند، مثلا پیمان‌های آتی، قرارداد سلف و قراردادهای معاوضه که خود انواع زیادی دارد.

داشتن آگاهی کافی درباره عملکرد اختیار معامله و اینکه چطور از آن‌ها استفاده‌ مناسب داشته باشیم، به شما کمک می‌کند سود زیادی در بازار به‌دست بیاورید. اگر پایه و اساس قضاوتیِ اختیار معامله برای شما مناسب نیست، اشکالی ندارد. می‌توانید بدون قضاوت کردن از این سهام استفاده کنید. حتی اگر تصمیم بگیرید هرگز از اختیار معامله استفاده نکنید، باید بدانید شرکت‌هایی که در آن‌ها سرمایه‌گذاری می‌کنید، چگونه از آن استفاده می‌کنند. حالا چه این استفاده محافظت در برابر ریسک معاملات ارزی باشد، چه مالکیت را به‌صورت اختیار معامله به کارکنان بدهند، خیلی از شرکت‌های چند ملیتی امروزی به نوعی از اختیار معامله استفاده می‌کنند.

قرارداد حق خرید

قرارداد حق خرید ممکن است به‌عنوان ودیعه برای هدفی در آینده در نظر گرفته شود. برای مثال توسعه‌دهنده‌ زمین ممکن است حق خرید یک پارکینگ عمومی خالی را در آینده داشته باشد، ولی فقط می‌خواهد در صورتی از این حق استفاده کند که قوانین منطقه‌بندی خاصی تصویب شوند. توسعه‌دهنده می‌تواند حق خرید پارکینگ را به قیمت 250 میلیون تومان از زمین‌دار در هر مقطعی در سه سال آینده خریداری کند. البته زمین‌دار چنین اختیاری را به رایگان نمی‌دهد و توسعه‌دهنده باید مبلغی بپردازد تا آن حق را به‌دست بیاورد. در مورد اختیار معامله این هزینه اجرت نام دارد و مقدار آن قرارداد اختیار معامله است. در این مثال، اجرت ممکن است ۶ میلیون تومان باشد که توسعه‌دهنده به زمین‌دار می‌پردازد. بعد از دو سال قوانین منطقه‌بندی تصویب شده‌اند.

توسعه‌دهنده از اختیار خود استفاده می‌کند و زمین را به قیمت 250 میلیون تومان می‌خرد، حتی اگر ارزش آن در بازار دو برابر شده باشد. در شرایطی دیگر قانون منطقه‌بندی تا چهار سال بعد تصویب نشده است، یک سال بعد از انقضای قرارداد اختیار معامله؛ حالا توسعه‌دهنده باید قیمت بازار را بپردازد. در هر صورت زمین‌دار 6 میلیون تومان را نگه می‌دارد.

قرارداد حق فروش

اما قراردادهای حق فروش را می‌توان به‌عنوان بیمه در نظر گرفت. توسعه‌دهنده‌ی زمین مقدار زیادی سهام مرغوب دارد و نگران است که در دو سال آینده رکود اقتصادی اتفاق بیفتد. او می‌خواهد اطمینان داشته باشد که اگر سهام بازار سقوط کند، سهام او بیشتر از ۱۰ درصد ارزش خود را از دست نمی‌دهد. اگر سهام S&P 500 در حال حاضر با ارزش ۲۵۰۰ دلار خرید و فروش می‌شود، او می‌تواند قرارداد حق فروش را خریداری کند که به او این حق را می‌دهد که شاخص را در هر زمانی در دو سال آینده به قیمت ۲۲۵۰ دلار بفروشد. اگر ظرف ۶ ماه بازار ۲۰ درصد سقوط کند، این فرد با ۵۰۰ سهم توانسته است ۲۵۰ امتیاز به‌دست بیاورد؛ چون شاخصی که دو هزار دلار قیمت داشته را با قیمت دو هزار و 250 دلار فروخته است.

ضرر کلی آن با توجه به قرارداد حق خرید ۱۰ درصد بوده است. در واقع حتی اگر بازار به صفر برسد، او فقط همان ۱۰ درصد را ضرر می‌کند. خلاصه اینکه خریدن اختیار معامله هزینه‌هایی را در بر دارد(اجرت آن) و اگر بازار در طول این دوره سقوط نکند، اجرت آن از بین می‌رود. این مثال‌ها چندین نکته‌ی مهم را نشان می‌دهند. اول اینکه وقتی اختیار معامله را خریداری می‌کنید، این حق را دارید که با آن کاری انجام دهید، ولی اجباری در کار نیست. همیشه این امکان را دارید که اجازه بدهید تاریخ انقضا رد شود، در این‌صورت اختیار معامله بی‌ارزش می‌شود، اما اگر این اتفاق بیفتد شما ۱۰۰ درصد سرمایه‌گذاری را از دست می‌دهید؛ این در واقع همان مبلغی است که برای اجرت اختیار معامله پرداخت کرده‌اید. دوم اینکه اختیار معامله فقط یک قرارداد است که به دارایی مربوطه مربوط می‌شود. به همین دلیل این اختیار از نوع مشتقات است. در این آموزش، دارایی‌های مربوطه معمولا سهام یا شاخص سهام هستند، ولی اختیار معامله همیشه در مورد همه‌ی انواع اوراق بهادار مالی مانند اوراق بهادار، ارز، کالاهای مصرفی یا حتی مشتقات دیگر معامله می‌شوند.

معامله‌ قرارداد حق خرید و قرارداد حق فروش

داشتن قرارداد حق خرید به شما موضع معاملاتی خرید در بازار می‌دهد؛ بنابراین فروشنده‌ قرارداد حق خرید، موضع معاملاتی فروش را دارد. قرارداد حق فروش به شما موضع معاملاتی فروش را در بازار می‌دهد و فروش قرارداد حق فروش، شما را در موضع معاملاتی خرید قرار می‌دهد. فهمیدن این چهار نکته خیلی اهمیت دارد، چون به چهار چیزی مربوط می‌شود که می‌توانید با اختیار معامله انجام بدهید؛ خریدن حق خرید، فروختن حق خرید، خریدن حق فروش، فروختن حق فروش.

افرادی که اختیار معامله را می‌خرند خریدار( (Holder) و کسانی که آن را می‌فروشند فروشنده( (Writer) نام دارند. تفاوت اصلی بین خریداران و فروشندگان این است؛ خریداران حق خرید و خریداران حق فروش(خریداران) اجباری ندارند که خرید یا فروش انجام بدهند. آن‌ها می‌توانند اگر بخواهند از حقوق خود استفاده کنند. این ریسکِ خریداران اختیار معامله را محدود می‌کند، به این‌صورت که بیشترین ضرری که ممکن است متوجه‌ آن‌ها باشد، از دست دادن حق اجرت اختیار معامله است؛ اما فروشندگان حق خرید و فروشندگان حق فروش(فروشندگان) مجبور هستند بخرند یا بفروشند. به این معنا که فروشنده ممکن است به قول خود برای خرید یا فروش عمل کند. این یعنی فروشنده‌ اختیار معامله ریسک نامحدود دارد، یعنی ممکن است خیلی بیشتر از قیمت اجرتِ اختیار معامله را از دست بدهد.